Hiện nay, cá cảnh là một trong những lĩnh vực nông nghiệp đô thị quan trọng của Nghệ An, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nhiều hộ nuôi, cơ sở sản xuất kinh doanh nhờ xuất khẩu. Nhiều loại cá đẹp, giá trị cao như cá Koi, cá ông tiên, cá beta, cá neon, cá phát tài, cá gen phát sáng… đang được các nghệ nhân, cơ sở nuôi cá cảnh đầu tư sưu tầm, trưng bày và xuất khẩu.
Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nghệ An, hiện tỉnh có khoảng gần 300 cơ sở sản xuất cá cảnh và hơn 280 cửa hàng kinh doanh cá cảnh, tập trung chủ yếu ở các quận, huyện: Nam Đàn, Hưng Nguyên, Thanh Chương, Đô Lương, Nghi Lộc, Diễn Châu, Quỳnh Lưu. Số lượng sản xuất cá cảnh từ đầu năm đến tháng 10/2016 đạt 87 triệu con, tăng 2,5% so với cùng kỳ, trong đó số lượng cá cảnh xuất khẩu là 12,627 triệu con, tăng 14,3% so với cùng kỳ. Hiện thị trường xuất khẩu cá cảnh của Nghệ An rất đa dạng với 47 quốc gia, trong đó thị trường châu Âu chiếm 60 – 70%, thị trường châu Mỹ, châu Á và Nam Phi chiếm 30 – 40%.
Trước đó, năm 2017 sản lượng cá cảnh đạt 120 triệu con, tăng 100% so với năm 2015; giá trị sản xuất đạt 534,5 tỷ đồng, tăng gấp 2 lần so năm 2015. Đối tượng sản xuất chủ yếu vẫn là cá bảy màu, hòa lan, hồng kim, mô ly, bình tích, dĩa, xiêm, la hán, ông tiên, chép, vàng, sặc, phượng hoàng, tứ vân, mũi đỏ… Về xuất khẩu, sản lượng cá cảnh đạt 13 triệu con với giá trị kim ngạch đạt 12 triệu USD, tăng 100% so năm 2010. Đối tượng xuất khẩu chủ yếu là cá neon đạt 2,8 triệu con; moly, bình tích, trân châu đạt 2,4 triệu con; bảy màu đạt 0,8 triệu con; cá xiêm đạt 0,18 triệu con; cá dĩa đạt 0,1 triệu con. Có 10 công ty và trại cá cảnh tham gia xuất khẩu thường xuyên, trong đó Công ty cổ phần Sài Gòn Cá Cảnh (huyện Hưng Nguyên) là đơn vị xuất khẩu chiếm tỉ trọng cao nhất trong mười năm qua.
Trước tiềm năng của thị trường xuất khẩu cá cảnh, UBND Nghệ An đã ban hành Quyết định số 1548/QĐ – UBND ngày 2/4/2016 phê duyệt Chương trình phát triển cá cảnh trên địa bàn Nghệ An giai đoạn 2016 – 2020. Mục tiêu đến năm 2020, thành phố phấn đấu xuất khẩu 40 – 50 triệu con với kim ngạch xuất khẩu đạt 40 – 50 triệu USD. Theo UBND Nghệ An, để đạt được kết quả này, bên cạnh việc mở rộng phát triển mạnh các cơ sở sản xuất cá cảnh, tập trung tại các quận, huyện như Nam Đàn, Hưng Nguyên, Thanh Chương, Đô Lương, Nghi Lộc, Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Nghệ An còn nghiên cứu phát triển các loài cá cảnh mới, lạ và có giá trị kinh tế, bằng công nghệ gen.
Năm 2017, Nghệ An đã nghiệm thu thành công đề tài “Ứng dụng di truyền phân tử tạo cá Sóc – Medaka (Oryzias curvinotus) chuyển gen phát sáng huỳnh quang phục vụ chương trình phát triển cá cảnh”, tạo được cá Sóc chuyển gen phát sáng toàn thân màu lục lam di truyền ổn định đến thế hệ thứ 2. Thành công của đề tài này là tiền đề phát triển đàn cá chuyển gen ở quy mô thương mại phục vụ ngành công nghiệp cá cảnh của Nghệ An, đặc biệt là các đối tượng cá cảnh bản địa được yêu thích có các đặc tính thân trong suốt, ít vảy, sống trong môi trường nước ngọt như: cá sơn Xiêm, cá thủy tinh…
Tuy nhiên, theo KS Tống Hữu Châu – chuyên nghiên cứu về cá cảnh, trong bối cảnh hội nhập với thế giới sâu rộng như hiện nay, ngoài triển vọng về phát triển nghề nuôi cá cảnh xuất khẩu thì hiện vẫn tồn tại những khó khăn, rào cản về kỹ thuật cũng như thiếu thông tin từ các nước.
Người nuôi và thuần dưỡng cá cảnh tại Nghệ An vẫn thiếu thông tin về việc nghiên cứu lai tạo giống mới cũng như điều kiện môi trường, chăm sóc nuôi dưỡng. Ngay cả việc nắm bắt nhu cầu thị hiếu của thị trường, hay hệ thống kinh doanh bán lẻ phát triển, giúp tiêu thụ sản phẩm nông dân làm ra cũng không có nhiều thông tin. Trong khi việc nghiên cứu để sinh sản một vài loại cá, rất cần những thông tin chính thống có tính cách gợi ý và định hướng trong thuần dưỡng sinh sản.
Theo ông Châu, việc tìm kiếm và cung ứng cho thị trường xuất khẩu cá cảnh là một công việc hết sức cấp bách trong quá trình hội nhập. Bởi trong thời gian qua, tỷ trọng xuất khẩu cá cảnh chỉ đạt trên 10% tổng sản lượng cá cảnh được sản xuất ra. Vì thế, các hộ, cơ sở sản xuất kinh doanh cá cảnh rất cần sự hỗ trợ của thành phố về xúc tiến thương mại, giới thiệu hình ảnh, tiểm lực của cá cảnh Việt Nam đến các nước.
Ông Lê Hữu Thiện, Tổng Giám đốc Công ty CP Sinh Vật Cảnh Thiên Đức cũng mong muốn Nghệ An hỗ trợ, khuyến khích các đơn vị tham gia nhập giống mới, lai tạo giống mới nhằm tăng cường đa dạng sản phẩm của Việt Nam. Đồng thời, kết hợp với các nhà khoa học, các doanh nghiệp có đủ điều kiện, hỗ trợ các đề tài bảo vệ nguồn giống có nguy cơ tuyệt chủng, có giá trị về mặt bảo tồn nguồn gene và có giá trị kinh tế đối với một số loài cá bản địa của Việt Nam.
Nghệ An cần thành lập trung tâm chữa trị bệnh, phòng chống bệnh, thường xuyên kiểm tra tại các trại nuôi, nắm bắt các bệnh trên những loài cá đang nuôi và nguy cơ tiềm tàng của những loại bệnh khác. Qua đó, hỗ trợ phương pháp điều trị, cung cấp thuốc và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả. Có như vậy, nghề nuôi cá cảnh xuất khẩu tại Nghệ An mới phát triển bền vững.